Հազարավոր տարիներ առաջ ներկայիս Եվրոպայի տարածքում Դաունի համախտանիշով ծնված երեխաները հազվադեպ էին ապրում մինչև մեկ տարի, բայց նրանց ընտանիքները նրանց վերաբերվում էին որպես հատուկ երեխաների և թաղում իրենց տներում: Այս եզրակացությանն են եկել գերմանացի հնագետները Nature Communications ամսագրում հրապարակված հոդվածում:

Հարցը, թե ինչպես էին հնագույն մշակույթների ներկայացուցիչները վերաբերվում որոշակի ֆիզիկական կամ հոգեկան հիվանդություններով տառապող հարազատներին, մի քանի տասնամյակ ուսումնասիրվում էր ֆիզիկական մարդաբանության ոլորտի մասնագետների կողմից: Այս հարցերին պատասխանելու եղանակներից մեկն այն մարդկանց կմախքի մնացորդներն ուսումնասիրելն է, ովքեր կրում են որոշակի մուտացիաներ կամ ունեն ֆիզիկական զարգացման շեղումներ:

Մի քանի տարի շարունակ Մաքս Պլանկի էվոլյուցիոն մարդաբանության ինստիտուտի գիտնականները ուսումնասիրում էին տասնյակ հազարավոր տարիներ առաջ ապրած մարդկանց ԴՆԹ-ն: Սա թույլ է տալիս նրանց եզրակացություններ անել տարբեր հին հասարակությունների միգրացիայի և խառնվելու մասին և նույնիսկ բացահայտել անհայտ ախտածինները: Այնուամենայնիվ, մինչև վերջերս ոչ ոք համակարգված չէր վերլուծել հնագույն մարդու մնացորդների ԴՆԹ-ի հազվագյուտ գենետիկական աննորմալությունները:

Գիտնականների համար առանձնահատուկ հետաքրքրություն էր ներկայացնում Դաունի համախտանիշը՝ բնածին անոմալիա, որի դեպքում երեխան ունենում է 21-րդ քրոմոսոմի լրիվ կամ մասնակի հավելյալ կրկնօրինակ: Մեր օրերում հազարից մոտ մեկ երեխա ծնվում է այս համախտանիշով։

«Մենք հայտնաբերել ենք Դաունի համախտանիշի վեց դեպք և Էդվարդսի համախտանիշի մեկ դեպք (տրիզոմիա 18) ողջ աշխարհում 9855 պատմական և նախապատմական մարդու գենոմների ուսումնասիրության ժամանակ, որոնք բացահայտվել են հնագույն ԴՆԹ-ի վերլուծության համար մշակված Բայեսյան նոր մեթոդի միջոցով։ Ինչ վերաբերում է Դաունի համախտանիշի վեց դեպքերին, ապա մեկ կրիչի մնացորդները հայտնաբերվել են 17-18-րդ դարերի ֆիննական եկեղեցական գերեզմանոցում, մյուս հինգ կրողները ապրել են շատ ավելի վաղ՝ 2500-5000 տարի առաջ։ Նրանց մնացորդները հայտնաբերվել են Հունաստանում և Բուլղարիայում բրոնզեդարյան թաղումներում, ինչպես նաև Իսպանիայում՝ երկաթի դարաշրջանում»,– նշվում է ուսումնասիրությունում:

Մեր օրերում, շնորհիվ բժշկական առաջընթացի, Դաունի համախտանիշի կրողներն ունեն կյանքի զգալի տեւողություն, սակայն հազարավոր տարիներ առաջ դա այդպես չէր։ Ոսկորների մնացորդների վերլուծությունը ցույց է տվել, որ դրանք բոլորը պատկանում են նորածինների, որոնցից միայն մեկն է ապրել մինչև մեկ տարեկան: Միևնույն ժամանակ, այդ մարդկանց հուղարկավորությունները կարողացել են շատ կարևոր լրացուցիչ տեղեկություններ հաղորդել։

Հինգ նորածին թաղումներ են հայտնաբերվել ոչ թե գերեզմանատներում, այլ տների ներսում, իսկ որոշների մեջ եղել են զարդեր՝ գունավոր ուլունքներ, բրոնզե մատանիներ և ծովային խեցիներ: Ամենահին թաղումը, որը թվագրվում է մ.թ.ա. 2898-2700 թվականներին, պատկանում է 6-ամյա մի աղջկա, որը թաղված է կավե անոթի մեջ՝ ժամանակակից Բուլղարիայի հարավում գտնվող տան հատակի տակ:

«Այս թաղումները մեզ ցույց են տալիս, որ երեխաներին խնամում և ընդունում էին որպես հնագույն համայնքների անդամներ», - ասում է հետազոտության հեղինակ Ադամ Ռորլախը:

Ինչ վերաբերում է Էդվարդսի համախտանիշին, որի հաճախականությունն այս օրերին նույնիսկ ավելի քիչ է և կազմում է մեկ դեպք երեք հազար ծնունդից, ապա այս մուտացիայի միակ կրողը հայտնաբերվել է նաև Իսպանիայում պեղումների ժամանակ, ինչը շատ է տարակուսել գիտնականներին։ «Ներկա պահին մենք չենք կարող ասել, թե ինչու ենք դրանցից այդքան շատ գտնում այս վայրերում», - ասում է հուղարկավորության ծեսերի մասնագետ և թերթի համահեղինակ Ռոբերտո Ռիշը:

«Բայց մենք գիտենք, որ նրանք պատկանում էին այն մի քանի երեխաներին, ովքեր արտոնություն ունեին մահից հետո թաղվելու տան ներսում: Միայն սա խոսում է այն մասին, որ նրանց վերաբերվել են որպես հատուկ երեխաների»,– նկատում է Ռիշը։

Քանի որ փորձարարական տվյալները մեծանում են, գիտնականները հույս ունեն ընդլայնել իրենց հետազոտության աշխարհագրությունը: «Մենք կցանկանայինք իմանալ, թե ինչպես էին հնագույն հասարակությունները վերաբերվում այն ​​մարդկանց, ովքեր օգնության կարիք ունեին կամ պարզապես ինչ-որ կերպ տարբեր էին», - բացատրում է գենոմային վերլուծության համակարգող Քեյ Պրուֆերը: