2022 թվականի հուլիսի 1-ից Հայաստանում հնարավոր չի լինի անշարժ գույք գնել կանխիկ գումարով։ «Անկանխիկ գործառնությունների մասին» ՀՀ օրենքի համաձայն՝ հուլիսի 1-ից ֆիզիկական անձանց միջև բոլոր այն գործարքների վճարումները, որոնց արդյունքում ծագող իրավունքները ենթակա են պարտադիր գրանցման, պետք է կատարվեն անկանխիկ եղանակով,  եթե գործարքի արժեքը գերազանցել է 500 հազար դրամը։ 2023 թվականի հուլիսից այդ շեմը դառնում է 300 հազար դրամ, գրում է «Հետք»-ը: 
 

Անկանխիկ գործարքները, մի կողմից, անվտանգության լրացուցիչ երաշխիքներ են կանխիկ փողի կեղծ շրջանառությունից ու մի շարք այլ անհարմարություներից խուսափելու համար։ Մյուս կողմից՝  ենթադրում  են լրացուցիչ ծախսեր կողմերի համար, առաջին հերթին՝ բանկային միջնորդավճարների ու սպասարկման վճարների տեսքով։ 
 

Կոնկրետ անշարժ գույքի առուվաճառքի օրինակով փորձել ենք հասկանալ, թե ինչ վճարների ու լրացուցիչ բեռի մասին է խոսքը, որը գնորդներն ու վաճառողները պետք է նկատի ունենան իրենց հաշվարկներն անելիս։
 

Հիշեցնենք, որ բացի անկանխիկի հետ կապված վճարներից, անշարժ գույքի գնորդներն ու վաճառողները վճարում են գործակալներին (եթե գործակալի միջոցով են գտել գնորդին կամ անշարժ գույքը), կադաստրային և այլ վճարները։
 

Կանխիկ գումարը բանկ տանելիս և վաճառողի հաշվին փոխանցելիս հիմնականում ծախսեր չեն պահանջվում, սակայն վաճառողն այն կանխիկացնելու համար ստիպված է միջնորդավճար տալ։
 

Երևանի բնակչուհի Մարինա Մակարյանը նախորդ տարվա վերջից վաճառքի է հանել իր բնակարանը։ Բնակարանով հետաքրքրվողներ գտնվում են, սակայն Մարինան նկատում է, որ նրանց թիվը կտուկ աճել է մայիսից սկսած։ Օրերս նրան այցելած պոտենցիալ գնորդներից մեկը խնդրել է գործարքը մինչև հուլիսի 1-ը կատարել։ 
 

«Ասաց, որ  եթե  հուլիսի 1-ից հետո գործարքն արվի, ապա և՛ ինձնից, և՛ իրենից մեծ գումար են պահելու բանկում»,- պատմում է Մարինան։

Այս «ահազանգից» հետո փորձեցինք Մարինայի հետ հասկանալ, թե բանկերը դրամական փոխանցումների ինչ պայմաններ են առաջարկում այն քաղաքացիներին, որոնք մտադիր են հուլիսի 1-ից հետո անշարժ գույք գնել կամ վաճառել։ 
 

Չնայած բանկային փոխանցումներում շատ նրբություններ կան, և դրանց դիմաց վճարները կախված են նույնքան շատ գործոններից, սակայն պատահականության սկզբունքով մեր դիտարկած 6 բանկերի ներկայացրած պայմաններից կարելի է եզրակացնել, որ անշարժ գույքի առուվաճառքի դեպքում բանկերի կողմից գանձվող ամենամեծ ծախսը կատարում է վաճառողը, որը կցանկանա ստացված գումարը կանխիկացնել։ Մյուս բոլոր ծախսերն ավելի համեստ են։ Էական դեր են խաղում փոխարժեքի տատանումները՝ հաշվի առնելով, որ Հայաստանում քաղաքացիներն անշարժ գույքի առուվաճառքի համար պայմանավորվում են դոլարով, սակայն վճարում՝ ՀՀ դրամով, քանի որ օրենքն է այդպես պահանջում։
 

Ի դեպ, այդ ծախսերը ոչ միայն անշարժ գույքի առուվաճառքի, այլև՝ մյուս խոշոր փոխանցումների ու գործարնքների համար են սահմանված։ Այսօր էլ, եթե անշարժ գույքի դիմաց գնորդը վճարողին գումարը փոխանցում է բանկի միջոցով, գործում են այդ պայմանները։

Ներկայացնում ենք երեք բանկերից մեզ առաջարկած օրինակները։

Բանկ 1

Եթե երկու կողմը հաշիվներ ունեն նշված բանկում, ապա այս երկու հաշիվների միջև փոխանցումների դեպքում բանկում միջնորդավճար չի գանձվում։ Եթե գումարը ստացողը ցանկանում է այն կանխիկացնել, նրանից գանձվում է այդ գումարի 0.2%-ի չափով միջնորդավճար: 
 

Եթե կողմերից մեկը, այս դեպքում՝ ստացողը, չունի հաշիվ, ապա նրան առաջարկվում է բացել գործարքի համար հատուկ հաշիվ։ Դա կոչվում է էսքրոու հաշիվ։ Այն անշարժ գույքի առուվաճառքի կամ այլ խոշոր գործարքների համար բացվող ժամանակավոր հատուկ հաշվիվ է, որի վրա գումարը պահվում է այնքան ժամանակ, մինչև գործարք իրականացնող կողմերի միջև պարտավորությունները համարվեն կատարված։  

Հաշվի բացումը, սպասարկումն ու փակումն անվճար է։ 
 

Այս դեպքում, եթե գնորդը բանկի միջոցով կանխիկով փոխանցում է գումարը վաճառողի այդ հաշվին, որևէ միջնորդավճար չի տալիս։ Այդ հաշվի համար գումար է վճարում գնորդը, որը վաղը թե ուշ ստիպված է լինելու գումարը հանել հաշվից, քանի որ դա ժամանակավոր հաշիվ է։

Կանխիկացման համար նրանցից գանձվում է հաշվին փոխանցված գումարի 0.2%-ը։  Գործում է նվազագույն շեմ՝ 30 հազար դրամ և առավելագույն՝ 300 հազար դրամ։ 
 

Օրինակ, եթե վաճառվող բնակարանն արժե 40 մլն դրամ (այս օրերի փոխարժեքով՝ մոտ 96 հազար ԱՄՆ դոլար), ապա վաճառողն այդ գումարը հաշվից հանելու համար վճարելու է 80 հազար դրամ։ 
 

Իսկ եթե չի ցանկանում այդ գումարը կանխիկացնել, այլ փոխանցել մեկ այլ հաշվի, ապա այս փոխանցման համար միջնորդավճարը կախված կլինի հաշվի տեսակից և բանկից։ Մեր նշած բնակարանի արժեքի դեպքում այն չի գերազանցի 5 հազար դրամը։ Նույն բանկի հաշիվների միջև փոխանցումն անվճար է։
 

Օրենքի համաձայն՝ անշարժ գույքի առուվաճառքը ամրագրվում և փոխանցումը կատարվում է միայն ՀՀ դրամով։ Սակայն, եթե ստացողը ցանկանում է գումարը կանխիկացնել և ստանալ դոլարով, այս պարագայում և' կանխիկացման միջնորդավճարն է ավելի բարձր (մինչև 3%, կախված գումարի չափից) և' օրվա փոխարժեքն է կարևոր։

Բանկ 2

Բանկի աշխատակիցը շեշտում է, որ չի կարող հստակ ասել, թե հուլիսի 1-ից հետո անկանխիկ գործարքների համար իրենց բանկում ինչ միջնորդավճարներ կգործեն։ Օրինակ՝ եթե այս պահին իրենց բանկում գրանցված հաշիվների միջև փոխանցումներն անվճար են, ապա չի բացառվում, որ հուլիսի 1-ից հետո որոշ պահումներ արվեն, եթե խոսքը մեծ գումարների մասին է։
 

Այս պահին գործող սակագների համաձայն՝ ստացողը գումարը կարող է կանխիկացնել՝  վճարելով 0.3% միջնորդավճար, եթե գումարը ՀՀ դրամով է։ 40 մլն դրամանոց բնակարանի դեպքում ստացողից կգանձվի 120 հազար դրամ։
 

Իսկ եթե հաճախորդի հաշիվը դոլարով  է, ապա գանձվում է գումարի 3%-ի չափով: 
 

Եթե ստացողն այդ պահին բանկում հաշիվ չունի, ապա նրանից գանձվում է նաև հաշվի բացման ու սպասարկման գումար՝ մինչև 10 հազար դրամ։

Հաճախորդը կարող է այդ գումարը պահել հաշվի վրա որքան ցանկանա։ Այդ դեպքում գոնե ժամանակավորապես խուսափում է կանխիկացման միջնորդավճարից։ 

Մանրամասները՝ կայքում: